آشنايي با معماري روستايي ايران (بخش 1)

ايران كشور پهناوري با مناطق مختلف آب و هوايي است، روش طراحي معماري سنتي ايران از زمان‌ هاي گذشته به نحوي بوده است كه بر مشكلات محيط زيستي در معماري فايق آمده و داراي سامانه‌ ي ويژه‌اي براي طراحي معماري روستايي در هر منطقه است كه به ارايه راه‌حلي براي آسايش انسان و صرفه‌جويي در انرژي طبيعي پرداخته است. در معماري روستايي ايران، فرم‌ها بي‌آرايش و ساده هستند و معماري بومي در محيط‌هاي طبيعي و فطري شكل گرفته است. چنين روش‌هاي طراحي سنتي در معماري ايران به وسيله‌ي سنت در فرهنگ باقي مانده و تنها راه دوام آن‌ها انتقال مهارت‌ها به شاگردان است.

براي معماران سنتي ايراني، استفاده از انتقال حرارتي و تبخير در طراحي و باد و آب نقش مهمي در روش طراحي سنتي دارد، از آن جمله‌اند سامانه‌ ها و تجهيزات پايدارمعماري: بادگير و حوضي در داخل خانه كه به عنوان حوضخانه و از عناصر با ارزش معماري ايراني شناخته شده و از ديگر عناصر بومي متمايزي كه در خانه‌هاي سنتي مناطق مختلف ايران استفاده شده است به طور مثال در مركز ايران در شهر يزد، حياط مركزي است.

پلان معماري روستايي خانه

نقشه‌ي پلان‌ معماري روستايي خانه وابسته به عوامل محيط‌زيستي و اجتماعي است كه امنيت را تضمين كرده باشد. رجوع به مصالح، اشكال و احجامي كه با شرايط محلي روستا پيوند خورده باشند از مشخصه‌هاي معماري‌ روستايي خانه‌هاي مختلف است. معماران از همان شروع با طرح اتاق و ايوان جلوي آن سعي در شكل‌گيري پلان روستايي هستند كه با طبيعت اطراف خود تطبيق و سازگاري كامل دارد.

 درب‌ها و پنجره‌ها در مكان‌هاي مختلف بر اساس عملكرد خواسته شده قرار مي‌گيرند و حالت پيمون‌واري خود را دارند. در مسكن روستايي اتاق چندين عملكرد را با هم ايفا مي‌كند، عملكردهايي مانند خواب، نشيمن، غذاخوري، پذيرايي و حتي آشپزي در اتاق انجام مي‌شود.

نكته ديگر فصلي بودن استفاده از اتاق است. اتاق در فصل سرما، محل خواب و خوردن و حتي آشپزي است و در فصل گرما اتاق جاي خود را به عناصر ديگري مي‌دهد و اين اعمال در ايوان يا در بيرون مسكن انجام مي‌شود و آشپزخانه در اين فصل، فضاي كوچك مستقلي دارد.

هويت معماري روستايي چيست ؟

معماري روستايي سنتي در روستاها نشانگر تعاملات بين فضاي محلي و سكونتگاه‌هاي اوليه‌ي مردمي است كه داراي پيش‌زمينه‌ي تاريخي طولاني هستند. با اين‌كه بسياري از ميراث‌هاي بومي علي‌رغم تغييرات جهاني، ثابت و دست‌نخورده باقي‌مانده‌اند اما آن‌ها در معرض منقرض شدن هستند.

هويت معماري پايدار روستايي دربرگيرنده‌ي اصولي است كه كاربرد مصالح بومي و فرايند ساخت و ساز سازگار به محيط در اين سبك در نظر گرفته شده را ترويج مي‌دهد. هويت معماري روستايي شامل واحدهاي مسكوني است كه به نحوي در طول زمان شكل گرفته و توسعه يافته‌اند و بيانگر ارتباط بين مردم با محيط پيرامون است. بنا بر سنت، سكونتگاه‌هاي روستايي بيانگر توانايي مردم در تغيير محيط به نفع خويشتن است به نحوي كه كم‌ترين تاثير را بر محيط داشته باشد.